Ρέφικ Σαμπανάτζοβιτς (Refik Sabanadzovic) – 1991/1996

Ήταν αρχές καλοκαιριού του 1991 και ο Ερυθρός Αστέρας του Λιούπκο Πέτροβιτς ήταν Πρωταθλητής Ευρώπης. Η επιτυχία των Γιουγκοσλάβων στον τελικό του Μπάρι απέναντι στη Μαρσέιγ, είχε εκτοξεύσει τις τιμές όλων των ποδοσφαιριστών και η σχεδόν “σίγουρη” μεταγραφή του Σκοπιανού στόπερ Ίλια Ναϊντόφσκι, φάνταζε αδύνατη για την ΑΕΚ. O αντιπρόεδρος τότε του Αστέρα, Ντράγκαν Τζάιτς σε μια συζήτηση με τον Ντούσαν Μπάγεβιτς, έριξε στο τραπέζι το όνομα του Ρέφικ Σαμπανάτζοβιτς. Ο Μπάγεβιτς ξεκίνησε αμέσως το “ψηστήρι” και ο Βόσνιος πήρε τη μεγάλη απόφαση να αφήσει τις σειρήνες από την Ιταλία και να επιλέξει την ΑΕΚ. Παγκόσμιου βεληνεκούς μεταγραφή, αφού επρόκειτο για διεθνή Γιουγκοσλάβο εν ενεργεία Πρωταθλητή Ευρώπης, μία μόλις σεζόν μετά το Μουντιάλ του ’90 όπου αγωνίστηκε σε 4 παιχνίδια (έχασε μόνο την πρεμιέρα με τη Γερμανία).

Η είδηση ξεσηκώνει θύελλα ενθουσιασμού και όλοι αντιλαμβάνονται ότι κάτι μεγάλο γεννιέται. Στην καλύτερη ποδοσφαιρική ηλικία των 26 ετών ο γεννημένος στις 2 Αυγούστου του 1965 Ρέφικ, αφήνει τον Ερυθρό Αστέρα και υπογράφει στην ΑΕΚ. Το βιογραφικό του είναι ήδη πλούσιο, αφού μετά το ξεκίνημά του στη Ντέσιτς της γενέτειράς του Τούζι και ένα σύντομο πέρασμα από την Μπουντούτσνοστ, τον καλεί η Ζελέζνιτσαρ του Ίβιτσα Όσιμ, με την οποία πραγματοποιεί εκπληκτικές εμφανίσεις και πλησιάζει μαζί της στο όνειρο της συμμετοχής σε τελικό του ΟΥΕΦΑ το 1985. Για το Ρέφικ, η επιτυχία αυτή έφερε τη μεταγραφή στη μεγάλη ομάδα της χώρας: το 1987, γίνεται συμπαίκτης του Σαβίτσεβιτς, του Πάντσεφ, του Στόικοβιτς…

Στο ξεκίνημά του στον Ερυθρό Αστέρα η μοίρα του επιφυλάσσει τον πιο σοβαρό τραυματισμό στην καριέρα του: η ειρωνεία της τύχης τα έφερε έτσι ώστε την τρίτη αγωνιστική, ο Σάμπα επέστρεψε στο Σαράγεβο αντιμέτωπος της πρώην ομάδας του. Ο φανατισμός της Ζελέζνιτσαρ, ωθεί τον μετέπειτα συμπαίκτη του στην ΑΕΚ, Ζόραν Σλίσκοβιτς να διεκδικήσει μια κεφαλιά με πολλή δύναμη, με αποτέλεσμα να συγκρουστούν και ο Ρέφικ να καταλήξει αναίσθητος στο έδαφος. Αρχικά οι φίλαθλοι επευφημούσαν, δευτερόλεπτα αργότερα όμως, όταν είδαν το διαιτητή να διακόπτει το παιχνίδι και τα ιατρικά επιτελεία να σπεύδουν πάνω από τον ποδοσφαιριστή, πάγωσαν. Ο Σάμπανε δεν αντιδρούσε και αμέσως εκλήθη ελικόπτερο να τον μεταφέρει σε ειδική κλινική του Βελιγραδίου, όπου παρέμεινε 3 ημέρες σε κώμα με εγκεφαλικές κακώσεις. Μένει 6 μήνες εκτός γηπέδων, αλλά ακολουθεί ειδική θεραπεία και επιστρέφει.

Στην πρώτη του ουσιαστικά σεζόν με τον Αστέρα, κατακτά το Πρωτάθλημα και είναι φιναλίστ του Κυπέλλου. Αγωνίζεται ως στόπερ, αλλά στο σχήμα του Βάσοβιτς και αργότερα του (πρωταθλητή με την ΑΕΚ), Μπράνκο Στάνκοβιτς, καλύπτει και τις θέσεις του δεξιού μπακ, αλλά και του λίμπερο μπροστά από την άμυνα, μια θέση στην οποία οι “πλάβι” είχαν εξαιρετική παράδοση. Εξελίσσεται σε ένα από τα πολυτιμότερα εργαλεία, έναν αφανή εργάτη που καλύπτει πολλές θέσεις, εξυπηρετεί εσωτερικές αλλαγές στο σχήμα και διευκολύνει σε απόλυτο βαθμό το σύστημα. Ακριβώς για αυτές τις αρετές, κλήθηκε στην ολυμπιακή ομάδα το 1988 στη Σεούλ, όπου συμμετείχε ενεργά στο νικηφόρο 3-1 επί της Νιγηρίας. Εν τέλει οι Γιουγκοσλάβοι αποκλείονται, αφού στο κρίσιμο ματς χάνουν δύσκολα από τη Βραζιλία με 2-1. Ο Σαμπανάτζοβιτς είναι πλέον ένα “προϊόν” του Αστέρα και ήδη καταφθάνουν προτάσεις από ενδιαφερόμενους.

Ο Τζάιτς, πείθει τους ποδοσφαιριστές να μην ακούν τις σειρήνες του εξωτερικού, να πιστέψουν στο project και να προσπαθήσουν μια τελευταία χρονιά για το κάτι παραπάνω στο Κύπελλο Πρωταθλητριών. Μένουν όλοι εκτός από το Στόικοβιτς που φεύγει για τη Μαρσέιγ του Μπερνάρ Ταπί το 1990. Ο Σάμπανε έχει ήδη κατακτήσει 3 πρωταθλήματα (1988, 1990, 1991) και ένα Κύπελλο το 1990. Ο Αστέρας με το Ρέφικ βασικό, αποκλείει τη Γκρασχόπερ, τους Ρεήντζερς, διαλύει τη Δυναμό Δρέσδης και στον ημιτελικό κληρώνεται με την Μπάγερν. Την αποκλείει κερδίζοντας με 1-2 στο Μόναχο και φέρνοντας 2-2 στη ρεβάνς του Μαρακανά, με το Ρέφικ να αγωνίζεται 90 λεπτά και να ζει την ιστορική πρόκριση με το αυτογκόλ του Αουγκεντάλερ στο 90.

Στον τελικό είναι και πάλι βασικός και ο Αστέρας κρατάει το 0-0 κόντρα στην πολύ ακριβή Μαρσέιγ, φτάνοντας το παιχνίδι στα πέναλτυ: κερδίζει 5-3 με το τελευταίο πέναλτυ του Προσινέτσκι και αφού προηγουμένως έχει αστοχήσει ο Αμορός. Ο Σάμπα είναι Πρωταθλητής Ευρώπης και ο αφανής ήρωας του τελικού αφού μπλόκαρε το παιχνίδι του Γκέταλς με το άψογο man to man στον Γουώντλ. Πλέον κανείς δεν μπορούσε να κρατήσει ποδοσφαιριστή στο Βελιγράδι και όλοι αποχώρησαν για μεγάλες ομάδες και πρωταθλήματα. Ο ίδιος ο Ναϊντόφσκι κατέληξε στην Πριμέρα Ντιβιζιόν, οι πιο προβεβλημένοι συμπαίκτες του σε ομάδες όπως η Μίλαν, η Ίντερ, η Ρεάλ Μαδρίτης. Ο Σαμπανάτζοβιτς στην ΑΕΚ.

Από την προετοιμασία, ο Ρέφικ καθιερώνεται σε θέση “ελεύθερου” μπροστά από την άμυνα, ένα μοντέρνο αμυντικό χαφ που δεν δίσταζε να προωθείται όποτε έκρινε σκόπιμο. Δένει αμέσως με τον Σαβέβσκι και συνθέτουν ένα από τα καλύτερα δίδυμα χαφ στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου. Ο Ρέφικ είναι ο box to box χαφ που διδάσκει τη θέση, ο παίκτης που με τα προσόντα και την οξυδέρκειά του αλλάζει το tempo στο παιχνίδι, ηρεμεί τους συμπαίκτες, μοιράζει με σωστό τρόπο τη μπάλα και επιλέγει τον τρόπο ανάπτυξης. Διαθέτει άριστη τεχνική κατάρτιση, μαχητικότητα και τρομερό ποδοσφαιρικό μυαλό. Η ΑΕΚ ξεκινά να παίζει ένα διαφορετικό και πιο συλλογικό ποδόσφαιρο που δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τους επιθετικούς της – όπως διαχρονικά στην ιστορία με εξαίρεση την 5ετία του Ρέφικ στην ομάδα.

Στην πρώτη του σεζόν κατακτά τον τίτλο, το ξανακάνει και τις 2 επόμενες, μαζί με ένα Κύπελλο Ελλάδος και ένα Super Cup. Είναι μέλος της ομάδας που επιτυγχάνει μια από τις πιο “ΑΕΚ” προκρίσεις εναντίον της Σπαρτάκ Μόσχας στη Φιλαδέλφεια το Νοέμβριο του ’91 αλλά αποκλείεται τελικά από την Τορίνο. Την επόμενη σεζόν σκοράρει το γκολ που τελειώνει την υπόθεση πρόκριση στον αγώνα με τον ΑΠΟΕΛ για το Κύπελλο Πρωταθλητριών. Η ΑΕΚ πάλι αποκλείεται από την Αϊντχόβεν. Την αμέσως επόμενη, πραγματοποιεί άψογη εμφάνιση στο Λουί Ντε του Μονακό, αλλά ξανά η ΑΕΚ αποκλείεται. Το “δικό” του Κύπελλο γίνεται ο εφιάλτης της ΑΕΚ, η οποία δεν μπορεί να προχωρήσει στο θεσμό. Ώσπου φτάνουμε στο 1994, όταν η ΑΕΚ αποκλείει τους Ρέηντζερς, με τον ίδιο να πραγματοποιεί μεγάλη εμφάνιση στο 2-0 της Αθήνας και μια από τις καλύτερές του στο 0-1 του Άιμπροξ. Η ΑΕΚ επιτέλους στους ομίλους του Τσάμπιονς Λήγκ!

Ο αγαπημένος “Σάμπα” των φίλων της ΑΕΚ, θα λείψει μόνο από τις δύο αναμετρήσεις με τον μετέπειτα Πρωταθλητή Άγιαξ λόγω καρτών. Η απουσία του, στερεί από την ΑΕΚ τουλάχιστον μια ισοπαλία στο παιχνίδι με τους Ολλανδούς στη Φιλαδέλφεια, αφού δεν υπήρχε στο γήπεδο ο παίκτης που θα πάγωνε το ρυθμό στα μέσα του β’ ημιχρόνου όταν ο Άγιαξ πίεζε για την ανατροπή. Η ΑΕΚ κλείνει την παρουσία στους ομίλους, με παράσημο τις εμφανίσεις με τη φιναλίστ Μίλαν όπου κι εκεί άξιζε κάτι καλύτερο. Ο Σαμπανάτζοβιτς ψηφίζεται από το περιοδικό Guerin Sportivo, στην καλύτερη 20άδα ποδοσφαιριστών του Τσάμπιονς Λήγκ, αφού αναγκάζει τον Καπέλο να αλλάξει εντελώς τα σχέδιά του στο 1-2 της Τεργέστης, όταν πρόσθεσε χαφ και άλλαξε διάταξη, προκειμένου να ανατρέψει το 0-1. Η απάντηση από τον πάγκο της ΑΕΚ άργησε πολύ κι έτσι χάθηκε η ευκαιρία για τη μεγαλύτερη νίκη εκτός έδρας στην ιστορία της ΑΕΚ.

Ο τελευταίος του χρόνος στην ΑΕΚ, συνοδεύτηκε από τη θεαματικότερη σεζόν στη νεότερη ιστορία της: εκπληκτικό ποδόσφαιρο, γκολ και αρχοντικές εμφανίσεις από έναν ποδοσφαιριστή που συνέθετε μια ονειρεμένη μεσαία γραμμή μαζί με τον μεγάλο Τόνι Σαβέβσκι, τον αρτίστα Βασίλη Τσιάρτα και τον αέρινο Τιμούρ Κετσμπάγια, με αποτέλεσμα η ΑΕΚ να παίξει το ομορφότερο ποδόσφαιρο τα τελευταία 35 χρόνια στην Ελλάδα. Εκείνη η ομάδα που άξιζε περισσότερο από κάθε άλλη το νταμπλ, κατακτά “μονάχα” το Κύπελλο εξ αιτίας της γνωστής και πονεμένης ιστορίας με την υπογραφή του προπονητή της στον Ολυμπιακό. Ο Σαμπανάτζοβιτς πετυχαίνει τα 3 από τα συνολικά 87 (!) γκολ της ΑΕΚ και φθάνει τα 5 συνολικά στο πρωτάθλημα. Αμέτρητες οι ασσίστ του στα 5 χρόνια με την ΑΕΚ, άπειρες οι σπάνιες ποδοσφαιρικές στιγμές που χάρισε στο ελληνικό κοινό και κλείσιμο ενός κύκλου που μέτρησε 143 συμμετοχές και 10 γκολ σε Πρωτάθλημα-Κύπελλο και Ευρωπαϊκούς αγώνες.

Το καλοκαίρι του 1996 το συμβόλαιό του έληγε και τον πλησιάζει ο Ολυμπιακός του πρώην προπονητή του στην ΑΕΚ με μια πολύ δελεαστική πρόταση. Διάθεση από το Μιχάλη Τροχανά να πλησιάσει τις αποδοχές που του προσφέρει ο Σωκράτης Κόκκαλης δεν υπάρχει και ο Σαμπανάτζοβιτς υπογράφει στον ΟΣΦΠ. Αυτό το λάθος του στερεί τη δυνατότητα να μπει στο πάνθεον, όχι των μεγάλων που ούτως ή άλλως ανήκει, αλλά των κορυφαίων φυσιογνωμιών στην ιστορία του συλλόγου. Στον Πειραιά, προσθέτει δύο ακόμη τίτλους στο παλμαρέ του, αλλά ποτέ δεν “κόλλησε” και κατηγορήθηκε ακόμα και από τον προπονητή του ως “μισθοφόρος” και αδιάφορος. Οι εμφανίσεις του δεν είναι εφάμιλλες με αυτές στην ΑΕΚ, φέρεται να έχει τσακωθεί πάρα πολύ άσχημα με τον Μπάγεβιτς (όπως άλλωστε συνέβαινε και στην ΑΕΚ) και τη δεύτερη χρονιά είναι ωσεί παρών. Κλείνει τη μάλλον άσχημη εμπειρία του με 25 εμφανίσεις σε μια διετία.

Αναζητεί το τελευταίο συμβόλαιο της καριέρας του και το βρίσκει στην άλλη άκρη του Ατλαντικού το 1998. Υπογράφει στους Κάνσας Γουΐζαρντς όπου παραμένει ενάμιση χρόνο πραγματοποιώντας 21 εμφανίσεις, προτού αποφασίσει να βάλει τέλος στην πλούσια και γεμάτη διακρίσεις καριέρα του. Από τότε μοιάζει να μη θέλει να επιστρέψει ενεργά στο χώρο που τον ανέδειξε, περιορίζεται μόνο σε κάποιες τηλεοπτικές εμφανίσεις και σχολιασμούς παιχνιδιών και αφιερώνεται στις επιχειρήσεις του με έδρα το Σαράγεβο. Κατά καιρούς έχει κληθεί και σε συγκεντρώσεις από το σύλλογο παλαιμάχων της ΑΕΚ και είναι ιδιαίτερα προσηνής και πρόσχαρος με όλους και όχι μόνο τους πρώην συμπαίκτες του. Όπως έχει πει και ο ίδιος, ξεχωριστά συναισθήματα τρέφει μόνο για την ΑΕΚ και αισθάνεται μόνο δικός της παλαίμαχος.